نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی مقطع دکترا، گروه علوم خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
2 استادیار گروه علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز
3 علوم و مهندسی خاک، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز
4 دانشیار گروه مهندسی آب، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تبریز، تبریز
5 عضو هیات علمی گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه ارومیه
چکیده
چکیده
درسالهای اخیر، بخش زیادی از عرصه آبی دریاچه ارومیه خشک و بستری از رسوبات ریزدانه شور در سطح زمین به وجود آمده که بسیار مستعد فرسایش بادی میباشند. این پژوهش بهمنظور بررسی فرسایشپذیری بادی و رابطه آن با ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک در بخشی از اراضی شرق دریاچه ارومیه انجام شد. در مجموع 96 نمونه خاک از منطقهای با مساحت 414000 هکتار از عمق 5 سانتیمتری خاک با استفاده از روش تصادفی نظارت شده جمعآوری گردید. فرسایشپذیری بادی نمونهها با استفاده از تونل بادی تحت پنج سرعت باد مختلف (5/9، 11، 5/12، 1/14 و 15 متر برثانیه) تعیین و در نهایت رابطه آن با ویژگیهای فیزیکی و شیمیایی خاک مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که فرسایشپذیری بادی در خاکهای منطقه در محدوده 98/49-76/0 ((gr m-2 min-1)/(m s-1)) متغیر بوده و با میانگین 21/10 و ضریب تغییرات 5/94 درصد از دامنهی تغییرات نسبتاً بالایی در منطقه برخوردار است. فرسایشپذیری بادی با ویژگیهای فیزیکی خاکها از جمله میانگین اندازه قطر خاکدانهها، فراوانی ذرات ثانویه 75/4-2، 2-7/1 و 25/0-1/0 میلیمتر ارتباط معنیدار دارد (001/0>p). نتایج نشان داد که در مقایسه با تمامی ویژگیهای خاکها، فراوانی جزء فرسایشپذیر (خاکدانههای کوچکتر از 85/0 میلیمتر) دارای مناسبترین ارتباط با (755/0 = R2، 001/0>p) با فرسایشپذیری خاکها بوده و با افزایش این جزء، مقدار فرسایشپذیری به شکل نمایی افزایش مییابد. این شاخص با توجه به سادگی و سهولت تعیین آن، میتواند بهعنوان بخشی از عامل خاک در مدلهای رایج پیشبینی فرسایش بادی از قبیل WEQ و RWEQ در منطقه مورد استفاده قرار گرفته و باعث صرفهجویی در هزینه و زمان برای تخمین فرسایشپذیری خاکها گردد.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
Determination of Soil Wind Erodibility in Eastern Urmia Lake and its Relationship with Soil Physicochemical Properties
نویسندگان [English]
- bijan raei 1
- Abbas Ahmadi 2
- Mohammad Reza Neyshabouri 3
- Mohammad Ali Ghorbani 4
- Farrokh Asadzadeh 5
1 PhD student, Department of Soil Science, faculty of agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran
2 Assistant Professor, Department of Soil Science, faculty of agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran.
3 Soil science department, faculty of agriculture, university of Tabriz
4 Department of Water Engineering, faculty of agriculture, University of Tabriz, Tabriz, Iran
5 Associate Professor, Department of Soil Science, faculty of agriculture, Urmia University, Urmia
چکیده [English]
In recent years, vast areas of Urmia Lake have dried up and that's why, saline sediments appeared on the surface of the earth, which are very susceptible to erosion. This study was conducted to investigation of wind erosion and its relationship with soil physicochemical properties in eastern land of Urmia Lake. In this research, 96 soil samples were collected from an area of 414000 hectares at a depth of 5 cm based on stratified random sampling method. To measure the wind erodibility, the samples were exposed to 5 different wind velocities (9.5, 11, 12.5, 14.1 and 15 m s-1 at the height of 20 cm) in wind tunnel and finally, its relationship with soil physicochemical properties was investigated. Based on results, soil wind erodibility varied within the range of 76.69-9.98, and with a mean of 10.21 and a coefficient of variation of 94.5% have a relatively high variation in studied area. Wind erosion is significantly affected by soil physical properties, including mean weight diameter, the percent of the size classes 2-4.75, 1.7-2 and 0.1-0.25 mm of soil secondary particles (P<0.001). Based on the results, the erodible fraction (secondary particles smaller than 0.85 mm) had the most appropriate relationship with soil wind erodibility (R2= 0.75, P<0.001) and by increasing it, the soil wind erodibility increased exponentially. Considering the less costly and time-consuming in measuring erodible fraction and also less costly and time-consuming compared with measurement of soil wind erodibility in the field and wind tunnel, this index can be used as a part of soil factor in wind erosion prediction models such as WEQ and RWEQ in the studied area.
کلیدواژهها [English]
- Erodible Fraction
- Stratified random sampling method
- Wind Erosion
- Wind tunnel