نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابوذر جعفری ¹
• مهدی سرائی تبریزی ²
• حسین بابازاده ³

¹ دانشجوی کارشناسی ارشد منابع آب، گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

² استادیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی،تهران، ایران.

³ دانشیار گروه علوم و مهندسی آب، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

فرسایش خاک، باروری اراضی بالادست را تقلیل داده و از طریق رسوب‌گذاری در اراضی پایین­دست،‌ به ‌آن‌ها خسارت وارد می‌کند. به‌منظور ارزیابی تأثیر عملیات آبخیزداری بر کنترل فرسایش و کاهش رسوبدهی، پیمایش صحرایی بررسی عملکرد هر سازه، در حوزه آبخیز علی‌کندی بوکان صورت گرفت .عملیات آبخیزداری انجام شده شامل بندهای گابیونی و خشکه­چین، سنگی و ملاتی بود. ارزیابی وضعیت فرسایش خاک و رسوب­دهی به کمک مدل پسیاک اصلاح شده و نیز حجم­سنجی رسوبات در پشت سازه‌های مکانیکی برای ارزیابی اثر اقدامات آبخیزداری، انجام گردید. نتایج ارزیابی نشان داد که فرسایش خاک و رسوب­دهی در حوضه مورد مطالعه، بر اثر اجرای عملیات مکانیکی کاهش یافته است. در اثر احداث بندهای رسوب­گیر در سطح حوزه آبخیز، جمعاً 5/75806 مترمکعب رسوب کنترل شده که حدود 42 درصد می‌باشد. میزان عملکرد کنترل رسوب در واحد حجم برای سازه‌های توری­سنگی 21/0 مترمکعب، برای سازه‌های خشکه­چین با روکش ملاتی 77/0 و برای سازه‌های سنگی و ملاتی 43/0 مترمکعب بوده است. یافته‌ها نشان داد که که سازه‌های خشکه­چین با روکش ملاتی بیش‌ترین تأثیر را در سطح حوضه داشته است. در نهایت پیشنهاد می‌شود که در حوضه مورد نظر و حوضه‌هایی که شرایط مشابه دارند، برای تأثیر مثبت و عملکرد بهتر اقدامات اجرایی، تلفیقی از عملیات مکانیکی و عملیات بیولوژیکی در منطقه اجرا شود.

کلیدواژه‌ها

• خشکه‌چین
• رسوب‌سنج
• سازه‌های آبی حفاظتی
• کنترل فرسایش
• گابیون

عنوان مقاله [English]

Effects of watershed management practices in reducing the erosion and sedimentation (Case Study: Alikandi Boukan Watershed)

نویسندگان [English]

• Abozar Jafari ¹
• Mahdi Sarai Tabrizi ²
• Hossein Babazadeh ³

¹ M.Sc. Student of Water Resources, Department of Water Engineering and Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

² Assistant Professor, Department of Water Engineering and Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

³ Associate Professor. Department of Water Engineering and Sciences, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.

چکیده [English]

Soil erosion reduces the fertility of upstream soils and damages them by sedimentation downstream. In order to evaluate the impact of watershed mechanical operations on erosion control and sediment reduction, field surveys were performed to evaluate the performance of each structure in the Bukan Alikandi watershed. Soil erosion and sedimentation status was evaluated using MPSIAC model and sediment volumetric measurements were carried out behind mechanical structures to evaluate the effect of watershed management. Evaluation results showed that mechanical operations were able to reduce soil erosion and sedimentation percentage. Due to the construction of check dams at Alikandi watershed, a total of 75806.5 cubic meters of controlled sediment is about 42%. The volume of sediment control per unit volume was 0.21 m³ for gabion dams, 0.77 for rock check dams with cement cover and 0.43 m³ for cement check dams, respectively. Therefore, rock check dams with cement cover had the greatest impact on the basin. Finally, it is suggested that in the desired basin and basins with similar conditions, for the positive impact and better performance of executive measures, a combination of mechanical and biological be implemented in the area.

کلیدواژه‌ها [English]

• Conservation Water Structures
• Dry Stone
• Erosion control
• Gabion
• Sediment meter