نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ابراهیم سپهر ¹
• جواد بیاض زاده ²
• حمیدرضا ممتاز ¹
• بهنام دولتی ¹

¹ عضو هیات علمی گروه علوم خاک

² کارشناسی ارشد

چکیده

ففسفر یکی از عناصر غذایی ضروری برای تغذیه گیاه است که میزان جذب آن توسط گیاه به وسیله واکنش‌های انحلال، رسوب و جذب و واجذب کنترل می‌شود. به منظور بررسی رفتار جذب فسفر در خاک‌های منطقه خوی، آزمایشات جذب به صورت بچ (Batch) با 60 نمونه خاک زراعی و 9 غلظت‌ اولیه فسفر بین mg L-1 0-30 در قدرت یونی 01/0 مولار CaCl2 انجام گرفت. پس از تعادل، مقدار فسفر باقیمانده در محلول اندازه گیری و داده های آزمایشی با مدل های لانگ مویر، فروندلیچ و تمکین برازش یافتند. بر اساس ضریب تبیین (R2) و خطای استاندارد برآورد (SE)، مدل لانگ مویر در مقایسه با مدل های فروندلیچ و تمکین برازش نسبتا خوبی با داده های آزمایشی نشان داد. میزان حداکثر جذب تک لایه‌ای لانگ مویر (qmax) بین 135 تا 486 mg kg-1 و پارامتر انرژی جذب لانگ مویر (KL) بین 09/0 تا 52/0 L mg-1 متغیر بود. همچنین پارامترهای ظرفیت (KF) و شدت جذب (n) فروندلیچ نیز متفاوت بود و بین 4/123-0/16 mg kg-1 و 4/2-1/1 و پارامتر‌های A و KT تمکین نیز به ترتیب بین 3/196-3/10 mg kg-1 و 7/88-3/17 L kg-1 قرار گرفتند. بیشترین مقدار qmax، KF و A در خاک‌هایی با درصد رس و کربنات کلسیم زیاد مشاهده شد و بین پارامترهای جذب معادلات با میزان رس (r=0.70**) و کربنات کلسیم (r=0.65**) همبستگی معنی داری بدست آمد. نتایج نشان داد که مقدار غلظت تعادلی فسفر (EPC) در دامنه‌ی 89/0-01/0 mg L-1 با مقدار متوسط 35/0 mg L-1 قرار داشت. همچنین بین EPC و فسفر قابل استخراج با بی‌کربنات سدیم بیشترین همبستگی معنی دار وجود داشت (r=0.90**). مقدار ظرفیت بافری فسفر (PBC) نیز در دامنه‌ی 2/3 تا4/122 mg kg-1 با متوسط مقدار 5/33 قرار داشت. تجزیه‌ی آماری نشان داد که PBC با میزان رس (r=0.80**) و کلسیم کربنات (r=0.43**) ارتباط مثبت و معنی دار دارد.

کلیدواژه‌ها

• ویژگی های جذبی فسفر
• مدل های جذب
• پارامترهای جذب فسفر

عنوان مقاله [English]

Study of phosphorus sorption behaviour in cultivated soils of Khoy region

نویسنده [English]

• Behnam Dovlati ¹

چکیده [English]

Phosphorus (P) is an essential nutrient that its bioavailability controlled by sorption and desorption process. To study the behavior of phosphorus (P) sorption in agricultural soils of Khoy region, bath experiments were carried out with 60 cultivated soil samples and 9 initial P concentrations from 0 to 30 mg L-1 in 0.01M CaCl2 as a background solution. After equilibrium, remaining amount of P in solution was measured and the experimental sorption data were fitted to Langmuir, Freundlich and Temkin models. Based on coefficient of determination (R2) and standard error of estimate (SE), Langmuir isotherm models, is relatively better fitted to experimental data compared with Freundlich and Temkin models. The maximum mono layer sorption of Langmuir (qmax) varied from 135 to 486 mg kg-1 and energy parameter of Langmuir (KL) varied from 0.09 to 0.52 L mg-1. Also, Freundlich sorption capacity (KF) and intensity (n) parameters was varied from 16.0 to 123.4 mg kg-1 and 1.1 to 2.4 respectively, and Temkin equation constants, A and KT varied from 10.3 to 196.3 mg kg-1 and 17.3 to 88.7 L mg-1, respectively. The soils with high clay and CaCO3 showed maximum qmax, KF and A, and mentioned sorption parameters significantly correlated with clay and CaCO3. The result showed that the amount of equilibrium P concentration (EPC) values varied from 0.01 to 0.89 mg l-1, 0.35 mg l-1 on average for the cultivated soils. Also, there was a highest significant correlated between EPC and extractable phosphorus with sodium bicarbonate (r = 0.90**). The Potential buffering capacity (PBC) values was from 3.2 to 122.4 and 33.5 mg kg-1 on average. PBC significantly correlated with soil clay content (r= 0.80**) and amount of calcium carbonate (r=0.43**).

کلیدواژه‌ها [English]

• Phosphorus adsorption characteristics
• Adsorption models
• P adsorption parameters